އިސްލާމްދީން ފެތުރުނު ގޮތްތައް

އާދެ. ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައިވާ ގޮތްތަކަށް ބަލާއިރު މައިގަނޑު ތަފާތު ހަތަރު ގޮތެއް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ހަތަރު ގޮތަށް ބަލާއިރުވެސް ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައިވަނީ އިސްލާމުން ފެނިދެނިވެ އެމީހުންގެ ގޮތްތައް ދަސްވެ އިސްލާމްދީންގެ ސީދާ ސާދާކަމާއި ފަސޭހަކަން ފެނި ތައުޙީދުގެ މަގަށް އެބަޔަކުގެ ހިތްލެބުމުންނެވެ.

މިގޮތުން އިސްލާމްދީން ފެތުރުމުގައި ފާހަގަކުރެވޭ ފުރަތަމަ ގޮތަކީ އިސްލާމްދީނަށް ގޮވާލައި މި ދީނަށް ދަޢުވަތުދިނުމުން މީސްތަކުން މި ދީނަށް ވަނުމެވެ. މި ގޮތުން އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަކުރެވެނީ ޔަމަނުކަރައެވެ. އެނގިވަޑައިގަންނަވާނޭ ފަދައިން ކައުއިތުރު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ސުވަރުގެވަޑައިގަތްއިރު މުޅި ޢަރަބިކަރަ ވަނީ އިސްލާމީ ހިޔާވަހިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. މިދަންނަވާ ޢަރަބިކަރަ ނޫންނަމަ އެރޭބިއަން ޕެނަންސޫލާގެ އެންމެ ދެކުނަކީ ޔަމަންކަރައެވެ. އެއީ ތާރީޚީ ގޮތުންވެސް ވަރަށް ފާހަގަކުރެވޭ ހިސާބެކެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައިވާ ބަލްޤީސްރަނިންގެ ރަސްކަން ޤާއިމްވެފައިވާ ސަބާ އޮންނަނީ ޔަމަނުކަރާގައެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ މަދީނާ ބިނާކުރެއްވި ހިންމިޔަރީންގެ ވަޒަނަކީވެސް އެއީއެވެ. މި ދެންނެވި ޔަމަނުކަރަޔަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރުމަށް އިސްލާމީ ފުޠޫޙާތަކަށް ބޭނުމެއްނުވިއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ އިސްލާމްދީނަށް ދަޢުވަތުދެއްވައި ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ރަސްރަސްކަލުންނަށް ފަތްކޮޅުފޮނުއްވިއިރު ޔަމަނުކަރައިގެ ރަސްކަލުންނަށްވެސް ފަތްކޮޅު ފޮނުއްވާފައިވެއެވެ. އަދި އެ ބޭފުޅުން އިސްލާމްދީން ޤަބޫލުކުރައްވާފައިވެއެވެ. ހަމަ އެއާއެކު ކައު އިތުރު ރަސޫލާ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައިގެ އަރިހަށް ވަފުދުތައް އައިއިރު ޔަމަނުންވެސް ވަފުދުތައް އައިސްފައިވެއެވެ. މި ހިސާބުން އުފެދޭ ސުވާލަކީ އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައިވަނީ ކަނޑީގެ ބާރުންނޭ ބުނާ މީހުންނަށް ތާރީޚީ މި ޙަޤީޤަތް ނުފެންނަނީ ބާވައެވެ.

              ދީނަށްގޮވައިލުމުގައި މީސްތަކުން ދީން ޤަބޫލުކުރުމުގައި ދުނިޔޭގެ ތާރީޚުން ފެނިފައިވާ ދެ މިސާލެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ. އިސްލާމީ ފުތޫޙާތު ފެތުރިގެން ދިޔަ ދުވަސްވަރު ރަޝިޔާގެ ރަސްގެފާނަށް އިސްލާމްދީނަށް ދަޢުވަތު ދެވުނެވެ. މި ރަސްގެފާނަށް އިސްލާމްދީނުގެ ޢުޞޫލުތައް ވަރަށް ކަމުދިޔައެވެ. ނަމަވެސް އިސްލާމްދީނުގައި ރާ ޙަރާމްކުރައްވާފައި ވުމުން މި ދެންނެވި ރަސްގެފާނު އިސްލާމްދީން ޤަބޫލެއްނުކުރެއްވިއެވެ. ރާފޮދަކަށްޓަކައި ދެދުނިޔޭގެ ބާއްޖަވެރިކަން ދޫކޮށްލެއްވިއެވެ. ރާބުއިމުގައި މިއަދުވެސް މުޅި ދުނިޔެއިން އެންމެ ފާހަގަކުރެވޭ ދެ ޤައުމަކީ ރުސީންނާއި އިނގިރޭސީންނެވެ.

               ދެން މީގެ އަނެއްކޮޅު ބައްލަވާށެވެ. ނަޞްރާނީންގެ އުޞޫލުތައް ބަދަލުކޮށް އެ ދީން މަސްހުނިގަނޑެއްހެން މޮޑެމުން މުޅި ދުނިޔޭގައި ދުވުނު މީހަކީ ސެއިންޓް ޕޯލްއޭ ކިއުނު މީހެކެވެ. މި ދެންނެވި ސެއިންޓް ޕޯލް މި މަސައްކަތުގައި ޔޫނާނަށް ނޫންނަމަ މިހާރުގެ ގްރީސްއަށްވެސް ގޮސްފައިވެއެވެ. ޔޫނާނީންނަކީ ވަރަށް ކުރީ ޒަމާނުއްސުރެ ފެށިގެން އޭތިމީއްޗަށް އަޅުކަންކުރަމުން އައިސްފައިވާ ބައެކެވެ. އެޔެއް މިޔެއް، ހުދެއް ކަޅެއް ވަކިނުވާގޮތައް ޝިރުކާއި ދުނިޔަވީ ލައްޒަތުން އުފައްދާފައިވާ މިހާރު މި ކިޔާ ކްރިސްޓިއަން ދީނަށް ޔޫނާނީ ރަސްރަސްކަލުންނަށް ގޮވާލުމުން އެ ބޭފުޅުން އެ ދީން ޤަބޫލުކުރައްވާ ޔޫނާނީންގެ ރަސްމީ ދީނަކީ ކްރިސްޓިއަން ދީންކަމުގްއި ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. ސަބަބަކީ މީގެ ކުރިން ޔޫނާނީން އުޅެމުން އައިސްފައިވާ ދީނުގެ އުޞޫލުތަކާ ވަކިނުވެ ޝިރުކާއި ހަމަ އެ ފާޙިޝް ޢަމަލުތަކާއެކު ތިބެވޭނެ މަގު ތަނަވަސްކޮށްދިނުމެވެ.

               އިސްލާމްދީން ޝިރުކާއި ފާހިޝް އެއްވެސް ޢަމަލަކަށް ތަނެއް ނުދެއެވެ. ވީމާ އިސްލާމްދީން އިންސާނުން ޤަބޫލުކޮށްފައިވަނީ ތައުޙީދުގެ މަގު ތިމާމެންނަށް ބޭނުންވާކަން އެނގިގެންނެވެ.

               އިސްލާމްދީން ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކަށް ފެތުރިފައިވާ ގޮތްތަކަށް ބަލާލާއިރު ދެން މި ފެންނަން އޮންނަނީ އިސްލާމީ ފުތޫޙާތުގެ ގޮތެވެ. އިސްލާމީ ފުތޫޙާތޭ ބުނުމުން އޭގެ މާނައަކީ އަޅުވެތިކުރުމެއްނޫން. ނޫނީ ގަދަ ބާރުދައްކައި ބިރުގެންނެވުމެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއްތަ. އެއީ އިންސާނުންނަށް ފިޠުރަތީ މިނިވަންކަން ހޯދައިދިނުމެވެ. އެއްކައުވަންތަ ކަލާނގެއާ މެދު ވިސްނުމަށް އިންސާނާގެ ސިކުނޑި ފިކުރުތަކުން މިނިވަންކޮށްދިނުމެވެ. އިސްލާމީ ފުތޫޙާތުގެ ސަބަބުން ކުފުރާއި ޖަހާލާތުގެ އަނދިރީގައި ތިބި އެތަކެއް ބަޔަކުންނަށް އިސްލާމުން ދާދިކައިރިން ފެނި އިސްލާމްދީނުގެ ރިވެތިކަން ހާމަވިއެވެ. މީގެ ސަބަބުން އިސްލާމްދީނަށް ހިތްޖެހި އެތަކެއް ބަޔަކު މި ދީން ޤަބޫލުކުރިއެވެ. ތެދުފުޅެކެވެ. އިސްލާމްދީނަށް އިސްވެގަތް ބަޔަކީ ޢަރަބީންނެވެ. ފުތޫޙާތަކާއެކު މި ޢަރަބިން ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކަށް ފެތުރިފައިވާ އިންސާނުންނަށް ގެނެސްދިނީ އަނިޔާވެރިކަމެއްނޫނޫނެވެ. ފިޠުރަތުގެ ދީނެވެ. އެ ޢަރަބީންގެ ކިބައިން މީސްތަކުން ދަސްކުރީ ކަނޑިހެވިކަމެއްވެސް ނޫނެވެ. އިސްލާމީ ރިވެތި އަޚުލާޤެވެ. ނަތީޖާއަކީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ޢަރަބީންގެ އިތުރުން ހިންދާއި ސިންދާއި، ފާރިސީން މުސްލިމުންގެ ގޮތުގައި ފެންނަންފެށުމެވެ. މި ފުތޫޙާތުގެ އަސަރު ބޮޑަށް ފާޅުވާން ހުރީ އިސްލާމީ ރިވެތި އަޚުލާޤް މީސްތަކުންނަށް ހާމަކުރަމުން ގޮސްފައިވާ މިންވަރަކުންނެވެ. މިއާ ޚިލާފަށް ފުތޫޙާތުގައި ބާރުދެއްކުމާއި އަޅުވެތިކަމުގެ ކުލަވަރު ޖެހެމުން އައިސްފައިވާ ދުވަސްވަރު މީގެ އަސަރުތައް ފެންނަންހުރީ ވަރަށް ކުޑަކޮށެވެ. އުޘްމާނީ ޚިލާފަތުގެ ރަންދުވަސްވަރު ޔޫރަޕުގެ އެތަކެއް ބިމެއް އުޘްމާނީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގޮސްފައިވެއެވެ. ބުލްގޭރިޔާ އާއި ރުމޭނިޔާ، ގްރީސް އާއި ޖަރމަންގެ ބޮޑު ބައެއްވެސް އެ ޚިލާފަތުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގޮސްފައިވެއެވެ. ނަމަވެސް އެ ޚިލާފަތުން ބޮޑަށް ބަލާފައިވަނީ ޚިލާފަތުގެ ބިން ބޮޑުކުރުމާއި ދުނިޔޭގެ ބޮޑު ބަޔަކަށް ނުފޫޒު ފޯރުވުމަށެވެ. ނަތީޖާއަކީ އުޡްމާނީ ޚިލާފަތު އުވިގެން ދިޔައިރު އަލަބޭނިޔާއާއި ބޮސްނިޔާގައި ނޫނީ މުސްލިމުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އޮތް ޤައުމެއް ޔޫރަޕުގައި ނެތުމެވެ. ކޮސޯވޯއާއި ޗެޗްނިޔާ އަދި މެސެޑޯނިޔާގައި މުސްލިމުންގެ އަސަރު އެހެނިހެން ޤައުމުތަކާ އަޅާބަލާއިރު ބޮޑެވެ. ނަމަވެސް އުޡްމާނީ ޚިލާފަތުގެ ފުތޫޙާތަކީ ބާރު ފޯރުވުމުގެ ފުތޫޙާތެއްގެ ބަދަލުގައި އިސްލާމްދީނަށް ގޮވާލުމުގެ ފުތޫޙާތެއްކަމުގްއި ހެދުނުނަމަ މިއަދު ޔޫރަޕުގައި އޮތީހީ އެންމެ އަލްބޭނިޔާއެއްނޫނެވެ. އެންމެ ބޮސްނިޔާއެއްވެސް ނޫނެވެ. އިސްލާމީ އަޣުލަބިއްޔަތު ޔޫރަޕުގައި މިއައްވުރެ ބޮޑުވީސްކަން ކަށަވަރެވެ.

                 ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރެމުންދާ ގޮތަށް ބަލާއިރު ދެން ފެންނަން މި އޮތީ ހިޖުރަކުރުމާއި ވަޒަންވެރިވުމެވެ. މިއީ މި ޒަމާނުގައިވެސް ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކުގައި އިސްލާމްދީން ފެތުރި އެދީނުގެ އަހުލުވެރިން އާބާދުވަމުން ދާގޮތެވެ. ޔޫރަޕުގެ ޤައުމުތަކުގެ އާބާދީއަށް ބަލާއިރު މައިނޯރިޓީ ނޫންނަމަ އާބާދީ މަދު ޖަމާޢަތްތަކުގައި އޭޝިޔާއިން ހިޖުރަކޮށްފައިވާ މުސްލިމުން ހިމެނޭނެއެވެ. މި ބައިގަނޑުތަކުގެ ތެރޭގައި ގިނައިން ހިމެނެނީ އިންޑިޔާއާއި ޕާކިސްތާނު މުސްލިމުންނެވެ. ޔޫރަޕުގެ އެންމެ އުތުރަށް ބަލާއިރު ސްވިޑްންއާއި ފިންލޭންޑް އަދި ނޯވޭ ފަދަ ޤައުމުތަކުގައި ތުރުކީވިލާތުގެ މުސްލިމުން ވަޒަންވެރިވެފައިވެއެވެ. އެމެރިކާއާއި ކެނެޑާއަށް ބަލާއިރު އޭޝިޔާގެ މުސްލިމުން ފާހަގަކޮށްލެވއެވެ. ސްޕޭން، ފްރާންސް، ޖަރމަނީ އަދި ބެލްޖިއަމް ފަދަ ޤައުމުތަކަށް ބަލާއިރު އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ މުސްލިމުން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އެންމެ ގިނައީ އަލްޖީރިޔާއާއި މޮރުކޯގެ މުސްލިމުންނެވެ. މިގޮތަށް އެ ޤައުމުތަކަށް ހިޖުރަކޮށް ވަޒަންވެރިވާ މުސްލިމުން އެތަންތަނުގެ މުސްލިމުންނާ ކައިވެނިކޮށް މުސްލިމުންގެ ޢަދަދު ގިނަވަމުން ގޮސްފައިވެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު މީގެ އިދިކޮޅަށް ކައިވެނީގެ ސަބަބުން އެހެން ދީނަކަށް އެނބުރި ނޫނީ ލިބޭ ދަރިން އެހެން ދީނެއްގެ މަތީ ބޮޑެތިވެފައިވެއެވެ. ނިކަން ބައްލަވާށެވެ. މިހާރު އެމެރިކާގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް ވާދަކުރައްވާ ޑިމޮކްރެޓިކް ޕާޓީގެ ކެނޑިޑޭޓް އޮބަރމާގެ ނަމުގެ ކުރިޔަށް އަސްލު އޮތީ ޙުސައިނެކެވެ. މިއަދު އޮބަރމާއަކީ މުސްލިމު ދަރިފަސްކޮޅަކުން އައިސްފައިވާ މީހެއްކަމަށް ހަނދާންކުރާނީ ކާކުތޯއެވެ؟

                 ކުރިން މި ދެންނެވި ގޮތަށް ޤައުމެއްގައި މުސްލިމުންގެ އާބާދީ މަޑުމަޑުން އިތުރުވަމުން ދާންފެށުމުން އެ ޤައުމެއްގެ ޤާނޫން ތަންދޭ ގޮތެއްގެ މަތިން ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް އެމީހެއްގެ ދީނަށް އުޅުމުގެ ޙައްޤު ލިބިދީފައިވުމުން މުސްލިމުންވެސް އަޅުކަންކުރުމަށް މިސްކިއްތައް އަޅައި ބޮޑުޢީދު ރޯދަފަދަ ދީނީ ދުވަސްތައް ފާހަގަކުރަމުން އައިސްފައިވެއެވެ. އަދި ދީނީ ކަންތައްތައް އޮޅުންފިލުވައިދިނުމަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުގައި ޤައުމީގޮތުން އިސްލާމިކް ސޮސައިޓީތައް އުފައްދައި ބައެއް ޤައުމުތަކުގައި އިސްލާމީ މަރުކަޒުތައް ބިނާކޮށްފައިވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކުގައި ބިނާކޮށްފައިވާ އިސްލާމީ މަރުކަޒުތަކަށްބަލާއިރު އެންމެ ފާހަގަކުރެވެނީ އިޓަލީގެ ވެރިރަށް ރޯމުގައި ބިނާކޮށްފައިވާ އިސްލާމީ މަރުކަޒެވެ. އިޓަލީގެ ރޯމަކީ މުސްލިމުން މައްކާއަށް ދޭފަދަ ޤަދަރެއް ކްރިސްޓިއަނުން ދެމުން އަންނަ ރަށެކެވެ. މި އިސްލާމީ މަރުކަޒު އެޅުމަށް މަސައްކަތްކުރެވެމުން ދިޔަ ދުވަސްވަރު އިޓަލީގެ ކްރިސްޓިއަނުން ދެކޮޅުވެރިކަމާއެކު ގޮވާލާފައިވަނީ މައްކާގައި ކްރިސްޓިއަން ފައްޅިއެއް އެޅުމުގެ ކުރިން ރޯމުގައި މިސްކިތެއް ބިނާކުރިޔަ ނުދިނުމަށެވެ. ނަމަވެސް ސަޢޫދީ ސަރުކާރުގެ ހިންމަތާއި މިންނަތުން މިކަން މިވަނީ މީގެ 20 އަހަރު ކުރިން ކާމިޔާބުކޮށްފައެވެ.

               ހިޖުރަކުރުމާއި ވަޒަންވެރިވެގެން އިސްލާމްދީން ފެތުރެމުން ދާގޮތަށް ބަލާއިރު ފްރެންޗް ގީނިޔާއާއި ސޫރިނާމް ގައިވާ މުސްލިމުން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. 1815 ވަނަ އަހަރު ހޮލެންޑާއި ފަރަންސޭސީން އެމީހުންގެ ކޮލެނީއެއްގެ ގޮތުގައި މި ދެ ޤައުމު އިސްތިޢުމާރުކުރުމުގެ ސަބަބުން އަޅުންގެ ގޮތުގަޔާއި މަސައްކަތްތެރިންގެ ގޮތުގައި ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ބަޔަކު މިދެންނެވި ދެ ޤައުމަށް ގެނެސްފައިވެއެވެ. މިއަދު މި ދެ ޤައުމުގެ އާބާދީގެ 20 އިންސައްތައަކީ މުސްލިމުންނެވެ. މިއީ އެމެރިކާއާއި ކެނެޑާގައި އުޅޭ މުސްލިމުންނައްވުރެ ނިސްބަތުން މާގިނަ މިންވަރެކެވެ. އެމެރިކާގެ އާބާދީގެ މުސްލިމުންގެ ނިސްބަތަކީ 3 އިންސައްތައެވެ. އަދި މި ޒަމާނަށް އައި އިރު އެބަޔަކުންގެ އަސަރެއް ފެންނަން ނެތްނަމަވެސް އަންދަލުސްގައި އާބާދުވި މުސްލިމުންނާއި ވުލްގާ ބަލްގޭރިޔާގައި އާބާދުވި މުސްލިމުން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހެއެވެ.

             ތަތާރުންނަށް ބަލާއިރު އެމީހުންގެ ހިލަމެއް މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް މީސްގިނަ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ފެނުނު ތަތާރުން މިއަދުވެސް ރަޝިޔާގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ތަތާރިސްތާނުގެ ނަމުގައި އެބައޮތެވެ. ރަޝިޔާއަށް ބަލާއިރު ސޮވިއެޓް ޔޫނިއަންގެ ނަމުގައި އެތަކެއް ބަޔަކު އަޅުވެތިކުރިއިރު އޭގެ ތެރޭގައި ތަޖަކިސްތާނު، ތުރުމަކިސްތާނު، އާޒަރުބައިޖާނުފަދަ މުސްލިމު ގިނަ ޤައުމުތަކެއް ހިމެނޭ. އަދި ކޮބާތޯ. އިސްލާމީ ޙަޟާރަތުގެ އެންމެ އުސް ތަނބުތައްކަމައްވާ ސަމަރުޤަންދާއި ބުޚާރާ ވެސް މި ޤައުތަކާއެކު ރަޝިޔާގެ ބާރުގެދަށަށް ގޮސްފައިވެއެވެ. މި އިސްތިޢުމާރުގެ ސަބަބުން ރަޝިޔާގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކަށް މުސްލިމުން ފެތުރިގަނެގެން ދިޔައެވެ. މިއަދު ސޮވިއެޓް ޔޫނިއަން ރޫޅި މިދެންނެވި އިސްލާމީ ޤައުމުތައް މިނިވަންވީއިރު ކަންތައްތައް ދިރާސާކުރާ ފަރާތްތަކުން ބުނަމުންދަނީ 2050 ވަނަ އަހަރާ ހިސާބަށް ދާއިރު ރަޝިޔާގެ މުސްލިމުންގެ ނިސްބަތް 50 އިންސައްތައްށްވުރެ މައްޗަށް ދާނޭކަމުގައެވެ.

             އިސްލާމްދީނަކީ ކަނޑީގެ ބާރުން ފެތުރިފައިވާ ދީނެއްނޫންކަން ސާބިތުވާ އެންމެ ރަގަނޅު ދަލީލަކީ ވިޔަފާރީގެ ސަބަބުން މި ދީން ފެތުރިފައިވާ ހިސާބުތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިރާއްޖެވެސް ހިމެނެނީ މި ބައިގައެވެ. އިސްލާމީ ޙަޟާރަތް ފުޅާވެ އޭޝިޔާއިން ފެށިގެން ޔޫރަޕަށް ވިޔަފާރި ފުޅާވެގެން ދިއުމުން މުސްލިމުންނަށް އެހެން ދީންތަކުގެ މީސްތަކުންނަށް އިސްލާމްދީނަށް ގޮވާލުމުގެ ފުރުޞަތު ތަނަވަސްވެގެން ދިޔައެވެ. މި ފުރުޞަތުތަކުގެ ބޭނުންހިފައިގެން މުސްލިމު ދަންނަ ބޭކަލުންނާއި ދީނަށް ގޮވާލާ ފަރާތްތައް ޢަރަބިކަރަ ފަހަނައަޅައި ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާގެ ޤައުމުތަކަށް ދީނުގެ ދަޢުވަތާގެން ދަތުރުކޮށްފައިވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެއްވެސް ދީނެއް މިހާތަނަށް ފެތުރިފައި ނުވާ ހަލުވިކަމާއި ފަސޭހަކަމާއެކު ވިޔަފާރީގެ މަގުން އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައިވެއެވެ.

             ޤަދީމީ ޒަމާނުގައި ވިޔަފާރީގެ ގޮތުގައި ބެލެވިފައި އޮތީ މައިގަނޑު ދެ މަގެކެވެ. އެއްގަމު މަގުންނަމަ އެއީ ސިލްކުރޫޓެވެ. އެއީ ޗައިނާގައި އުފައްދާ ފަށުވި ޔުރަޕާ ހިސާބަށް ފޯރާ ވިޔަފާރީގެ މަގެވެ. ކަނޑުމަގުންނަމަ ސްޕައިސް ރޫޓެވެ. ނޫންނަމަ ހަވާދުގެ މަގެވެ. އެއީ ދެކުނު އޭޝިޔާގައި އުފައްދާ ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް ޔޫރަޕާ ހިސާބަށް ފޯރާ ވިޔަފާރީގެ މަގެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިރާއްޖެ އޮންނަނީ މި ދަންނަވާ ސްޕައިސް ރޫޓްގައެވެ. ޢަރަބިކަރަޔާއި އިންޑިޔާގެ މަގުން ދަތުރުކުރި ނާފަހަރު ރާއްޖޭގެ ފަރުތަކަށް އުރޭކަމަށް ދިވެހި ތާރީޚުން ފެނިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. ނަމަވެސް އަބުލްބަރަކާތުގެ ކުރިން ޢަރަތްބަކު މިގޮތަށް ރާއްޖެ އައިކަމަށް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. ދިރާސާތަކުން ފެންނަން އޮތީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އިސްލާމްދީން އައުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކަށް އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ކުރަމުންއައި ހަވާދުގެ ވިޔަފާރިކަމެވެ. ހަމަ އެއާއެކު ރާއްޖެއަކީވެސް އިންޑިޔާކަނޑުގެ ވިޔަފާރީގައި މުހިންމުތަނެކެވެ. ކާއްޓާއި މާވަހަރާއި އަދި ގަހަނާއާއި ފައިސާގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަމުން އައިސްފައިވާ ކުދި ބޮލި އެންމެ ފަސޭހަކަމާއެކު ލިބެނީ ރާއްޖެއިންނެވެ. އެދުވަސްވަރު ރާއްޖެއާ އަވައްޓެރި އިނަޑިޔާގެ ބޮޑުބައިގައި އޮތީ އިސްލާމީ ވެރިކަމެކެވެ. މިހާ ކައިރިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިސްލާމްދީން ފެނިފައި ވުމާއެކުވެސް މި ދީން ތަޢާރަފްވުމުގައި އަޅުގްނޑުމެންނަށް މި ދީނަށް ދަޢުވަތުދޭނެ ފަރާތެއް ބޭނުންވެފައިވެއެވެ. އެއީ ޤަދީމީ ޒަމާނުއްސުރެ ފެށިގެން އަޅުގަނޑުމެން އަޅުކަންކުރަމުން އައިސްފައިވަނީ ބުދުދީނަށްކަމަށްވާތީއެވެ. މީސްކޮޅު މަދުނަމަވެސް ފައްޅިތަކާއި ބުދުކޯލުތައް ރަށްރަށުގައި ބައިވަރު ހުއްޓެވެ. އަނެއްކާ އަނެއްކޮޅުން ދިވެހިންނަކީ ރަސްކަލުންނަށް ކިޔަމަންތެރި ބޯލަނބާ ބައެއްކަމަށްވުމާއެކު ރަސްމީގޮތުން ރަސްގެފާނު ދީން ބަދަލުކުރެއްވުމަކީ ރާއްޖޭގެ ހުރިހައި އެންމެން އިސްލާމްދީނަށް ވަނުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބެއްކަމުގައި ވިއެވެ.

                 ދިވެހިރާއްޖެ ނޫނަސް ސްޕައިސް ރޫޓްގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގެ އެތަކެއް ތަނަކަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައިވެއެވެ. މިއަދު ދުނިޔޭގައި މުސްލިމުންގެ އެންމެ ބޮޑު އާބާދީއެއް އޮތްއިންޑޮނޭޝިޔާ ނޫނީ ޖާވާކަރަޔާއި، އަސޭކަރަ ނޫނީ މެލޭޝިޔާއާއި އުތުރު ތައިލެންޑާއި ފިލިޕިންސް މީގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. މިއަދު ދުނިޔޭގެ ހުރިހައި ޤައުމެއްގައިވެސް މުސްލިމުން ވަޒަންވެރިވެ އުޅެއެވެ. މި ހުރިހައި ޤައުމުތަކަށް އިސްލާމްދީން ފެތުރިފައި ވާއިރު އިސްލާމްދީން ފެތުރުނީ ކަނޑީގެ ބާރުންނޭ ބުނެވޭނެ އެއްވެސް ޖާގައެއް ނެތެވެ. އެއީ ފިޠުރަތުގެ ދީންކަމަށްވާތީ ބަލައިގަންނަން ފަސޭހަވަނީއެވެ. އެންމެންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކޮށް މުޢާމަލާތްކުރުމުގައި ފަސޭހަވާތީ މީސްތަކުން މިދީން ޤަބޫލުކުރަމުންދަނީއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ލިޔުން ނިންމާލަމުން ދަންނަވާނީ ތައުޙީދުގެ އަލިކަން ޤިޔާމަތާހިސާބަށް ދަންދެން ފެތުރެމުން ދާނޭކަމުގައެވެ. ކިތަންމެ ދެކޮޅުވެރިކަމެއް ދެއްކިނަމަވެސް. މީސްތަކުންގެ ހިތްތައް މިދީނަށް ލެބެމުން ދާނެކަމަށެވެ.